Wiele słyszy się, że Mercedes na tegoroczną kampanię ma w zanadrzu plany wersji B bolidu W14 na wypadek kolejnego złego początku. Dziś chcę pokazać samochód, który stał się ulepszoną wersją lotusa 49 i pozwoliła brytyjskiej stajni Colina Chapmana zdobyć tytuł mistrza świata konstruktorów.
Temat malowań nowych konstrukcji, który rozgorzał jak zawsze w okolicach stycznia i lutego, też dawno już opadł, ale to co się dzieje w aspekcie barw na bolidach F1, ma swój początek w pojawieniu się na GP Hiszpanii 1968 kolorów sponsora ekipy Lotus. Świat motorsportu ujrzał właśnie podczas tamtego wydarzenia czerwono-biało-złote barwy nikotynowej marki Gold Leaf (notabene zaraz po śmierci najważniejszego członka zespołu, dwukrotnego mistrza świata Jima Clarka). To właśnie dzięki Lotusowi mamy od tamtej pory walki o sponsoringi tytularne, wpływy na barwy zespołowe czy też rozmieszczenie reklam. Choć patrząc na tegoroczne prezentacje kolorów bolidów ta tendencja chyba będzie spadkowa w porównaniu z problemami z masą aut i możliwością zrównania wszystkich naklejek do jednego koloru...
Jednak dziś chcę zaprezentować tego pionierskiego pod względem sponsoringu lotusa 49B przede wszystkim w kategoriach technicznych. Na krótko trzeba cofnąć się do kampanii 1967. Jim Clark w zdobyłby trzeci czempionat, gdyby nie liczne awarie jego aut:
- RPA - lotus 43 BRM P75 H16 3.0 - awaria silnika (i to bardzo masywnego, szesnastocylindrowego);
- MON - lotus 33 Climax V8 2.0 - zawieszenie;
- FRA - lotus 49 Ford Cosworth DFV V8 3.0 - przekładnia;
- KAN - lotus 49 Ford Cosworth DFV V8 3.0 - zapłon.
Dzięki poprawkom oraz sukcesom kierowców Lotusa pod koniec 1967 roku (dublet 1-2. miejsce w USA, zwycięstwo Clarka w Meksyku), Graham Hill i Jim Clark mogli wkraczać w nowy sezon z łatką liderów stawki. Plotki urzeczywistnili, stając we dwójkę na najwyższych stopniach podium na torze Kyalami na początku 1968. Po wstrząsającej śmierci wspomnianego Szkota, oficjalna nazwa zespołu otrzymuje człon firmy tytoniowej. Analogicznie na GP Hiszpanii auto ma już nowe malowanie. Z kolei w Monako Chapman pokazuje wszystkim ulepszoną wersję bolidu, czyli model 49B. Z miejsca Graham Hill wygrał zarówno w Hiszpanii jak i w Księstwie. Tak zaczęła się droga ku drugiemu indywidualnemu mistrzostwu Brytyjczyka i trzeciemu czempionatowi Lotusa jako najlepszego konstruktora.
Fot. 1. Graham Hill w lotusie 49B podczas GP Monako 1968
źródło: https://www.grandprix247.com/wp-content/uploads/2018/05/Graham-Hill-Monaco-009.jpg;
https://www.grandprix247.com/2022/09/17/graham-hill-the-first-king-of-monte-carlo-tribute-to-an-f1-great/;
Siłą napędową lotusa 49B był na pewno silnik wolnossący, chyba najsłynniejszy Ford-Cosworth DFV V8 3.0, który potrafił wytworzyć 426 KM. Dziś mamy w bolidach o prawie połowę mniejszą pojemność jednostek napędowych przy ponaddwukrotnie większej mocy. I tu mamy interesujące ciekawostki. Po pierwsze, innowacją jak na tamte czasy było zakotwiczenie zawieszenia po prostu do silnika. Po drugie, jednostkę napędową przymocowano wprost do podwozia w celu odciążenia zawieszenia z tyłu. Chodziło tylko o uzyskanie efektu lekkości. Trzeba zauważyć, że samo podwozie kończyło się tu za plecami kierowcy.
Rewolucyjną cechą samochodu Colina Chapmana był większy rozstaw osi. Jeżdżąca w tym samym sezonie Matra MS10, którą prowadził Jackie Stewart, miała 2420 mm odstępu między osiami. Podobnie zbudowano mclarena M7A (2400 mm), hondę RA301 (2408 mm) czy ferrari 312/68 (2400 mm). W lotusie 49B osie oddalono od siebie o ponad 20 cm dalej niż np. w wymienionych wyżej samochodach stawki. Ich rozstaw to 2664 mm. Teoria mówi, że im większy dystans osi od siebie, tym rośnie stabilność. A lotusy musiały być stabilne, skoro właściciel Lotusa uwielbiał "lekkie" bolidy...
A jeśli o lekkości mowa, najlepsza część ówczesnej stawki miała o wiele cięższe bolidy niż 49B, który liczył sobie tylko 530 kg. Wprawdzie ferrari 312/68 miało tylko 507 kg, ale lotus na tle innych wyglądał bardzo dobrze. Matra MS10 ważyła 540 kg, McLaren M7A - 566 kg, a honda RA301, którą prowadził mistrz świata z 1964 John Surtees - 640 kg! To i tak niewiarygodne dla nas liczby przy ok. 800 kg wagi aut sezonu 2023.
Pojemność zbiornika paliwowego też jest intrygująca. Przytoczone wyżej modele inne niż lotus 49B również wyróżniały się tą wielkością fizyczna. Mianowicie model 312/68 z Maranello mógł pomieścić 182 l benzyny, pełny bak w McLarenie miał 180 l, Matra zabezpieczyła się w 190-litrowy pojemnik. Tutaj Chapman miał przewagę, jego lotus mógł posiadać maksymalnie 150 l paliwa. Ma to swoje zalety, np. mniejszą wagę. Jeśli przyjmiemy, że litr benzyny waży 0,75 kg, to zatankowany pod korek bak da dodatkowe obciążenie w postaci tylko 112,5 kg, a nie jak w samochodzie prowadzonym przez Jackiego Stewarta 142,5 kg. Trzeba jednak było brać pod uwagę zużycie paliwa i tankowanie (wtedy możliwe) podczas pit stopu, co zwiększało czas u mechaników...
Pięciobiegowa skrzynia biegów Hewland FG 400, tutejsza zastępczyni skrzyni marki ZF, też była lżejsza niż poprzednia, mniejsza i cieszyła niezawodnością. Nad nią zamieszczono chłodnicę olejową wraz ze zbiornikiem paliwa. Komponenty te stanowiły tył ówczesnego bolidu. Przypomnę, że w przeciwieństwie do dzisiejszych aut, elementy za plecami pilota były przez większość sezonu odsłonięte (bez pokrywy).
W roku 1968 zaczęto montować tylne skrzydła. Na lotusie 49B pojawiały się w różnej konfiguracji podczas różnych wyścigów. Na jeden wyścig, w Monako, auto stajni Gold Leaf Team Lotus miało jednak pokrywę okalającą silnik i skrzynię biegów. Była ona przedłużeniem podwozia i wznosiła się ku górze. Służyła ona za swoisty tylny spojler. Potem na grand prix Belgii czy potem Holandii tylne skrzydło było osobnym bytem, grubą listwą zamontowaną na wznoszącej się pokrywie skrzyni. Od zawodów we Francji aż do końca sezonu samochód pomysłu m.in. Chapmana posiadał tylne skrzydło na cienkich i wysokich słupkach, które z kolei przytwierdzone zostały do wahaczy tylnego zawieszenia. Pokrywy na skrzynię czy wokół silnika już nie montowano.
Należy pamiętać o oponach zamocowanych w wersji B "czterdziestki dziewiątki". To ogumienie firmy Firestone pozwoliło osiągnąć sukces drużynie Lotusa. Graham Hill stał się pierwszym czempionem F1 na tych amerykańskich oponach. Ale nie były one bezbłędne. Zimna i deszczowa pogoda na Hockenheim w kwietniowy weekend Formuły 2 roku 1968, kiedy zginął Jim Clark, pokazała słabość tych gum w tak trudnych warunkach. Co do opon zauważyć trzeba, że stawka tamtego czasu podzielona była na mieszanki produkcji Goodyear i Firestone, między nimi niektóre bolidy posiadały opony Dunlop. Kierowcy jeździli na obręczach 15''.
Uciążliwością modelu była dla kierowców Lotusa, a zwłaszcza dla Jackiego Olivera, przekładnia. Awaria tego układu spowodowała wycofanie z 5 wyścigów aż 6 samochodów Chapmana.
Lotus 49B jest więc historycznie patrząc samochodem niezwykle ważnym w historii F1. Mądrość Chapmana jako projektanta i menedżera doprowadziła do wielkiego sukcesu, pomimo tragedii z Clarkiem i kilku słabszych punktów bolidu.
------------------
korzystałam [access: 19.03.2023]:
F1 car collection/ wyd. PANINI, NO 58
https://www.classicandsportscar.com/features/graham-hill-and-season-changed-formula-one
https://omt-serwis.pl/wszystko-co-warto-wiedziec-o-benzynie/
https://dovepublishing.co.uk/blog/2021/3/5/jim-clark-hockenheim-1968
https://www.sergent.com.au/motor/tas68s.html
https://www.ferrari.com/en-EN/formula1/312-f1-68
ultimatecarpage.com
en.wikipedia.org
pl.wikipedia.org
www.formula1.com
statsf1.com
https://autofakty.pl/autoencyklopedia/rozstaw-osi/
http://www.colinchapmanmuseum.co.uk/?page_id=3092
https://tagster.co.uk/race-report-1968-spanish-grand-prix/
https://www.motorsportimages.com/photo/1012794425-1968-south-african-grand-prix/1012794425/
https://www.motorsportimages.com/photo/1012703802-1968-monaco-grand-prix-/1012703802/?collection_id=31996&p=2&event_id=163565&race_type_id=54&year=1968
https://www.motorsportimages.com/photos/?race_type_id=54&team_id=1833&year=1968&event_id=8459
https://www.gettyimages.ca/detail/news-photo/lotus-49-gold-leaf-driven-by-jackie-oliver-at-the-1968-news-photo/1181837965?adppopup=true
https://primotipo.com/tag/1968-french-grand-prix/
https://www.motorsportimages.com/photo/1012662633-1968-british-grand-prix/1012662633/?location_id=48&race_type_id=54&team_id=1833&year=1968
https://www.motorsportimages.com/photo/1012717213-1968-german-grand-prix/1012717213/?location_id=223&race_type_id=54&year=1968
https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t31.18172-8/14310454_659447894212196_3776520613875023777_o.jpg?_nc_cat=107&ccb=1-7&_nc_sid=cdbe9c&_nc_ohc=PUc8KPsr_1UAX8wCzzy&_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&oh=00_AfB1P2c_ICvlTOk1aSmRLQuA0LUs3QskmRZyWw80SNmpQg&oe=643E6CCC; https://www.facebook.com/Formula1/photos/08091968-graham-hill-reaches-a-century-of-gp-starts-at-the-italian-grand-prix-at/659447894212196/?paipv=0&eav=AfZspZC_Dktb1wDrKga9xUj4Onnr2_urNok7RwnJTBj9TD2XlsPTooWwF9SQv7KAjGc&_rdr
https://www.motorsportimages.com/photo/1012716901-1968-canadian-grand-prix/1012716901/
https://www.motorsportimages.com/photos/?event_id=169981
https://www.motorsportimages.com/photos/?event_id=162650
https://triplecrownmodelstore.com/tr/products/brabham-bt24-n-2-1-18-danny-hulme-world-champion-1967-gp-replicas
Komentarze
Prześlij komentarz
Jeśli chcesz skomentować post - zapraszam! Pamiętaj jednak o szacunku dla autora, innych komentujących oraz osób wymienionych w artykułach.